Genealogische bronnen voor de achtiende en zeventiende eeuw

Als u bij uw genealogisch onderzoek zo in de ban bent geraakt van en nieuwsgierig bent gemaakt door de tot dusver gevonden gegevens dat u uw onderzoek verder in het verleden wilt voortzetten, dan bent u aangewezen op nog oudere bronnen dan bronnen uit de twintigste en negentiende eeuw - globaal de periode 1600-1795 respectievelijk (voor sommige bronnen) 1811. Bronnen uit vroegere tijden zijn helaas niet of nauwelijks meer beschikbaar.
We bekijken deze, voor uw onderzoek meer of minder belangrijke, bronnen in het eerste deel, eerst in het algemeen en vervolgens elk in het bijzonder. Ook belichten we de historische achtergronden van deze bronnen.

Snelle links

Inleiding

Ook voor de periode van de zeventiende en achttiende eeuw staan u bij uw genealogisch onderzoek vele bronnen ter beschikking. Deze bronnen zijn voor het grootste deel administraties van de diverse kerkelijke gemeenten en overheden. Ze zijn echter minder betrouwbaar, minder volledig en minder toegankelijk dan die van latere tijd. Er is nogal eens iets weggeraakt. Bovendien wordt het schrift steeds moeilijker te lezen. Ook is er sprake van minder eenvormigheid. 0orspronkelijke indexen zijn zelden aangelegd. Maar als u geluk hebt en over een grote dosis geduld beschikt, kunt u ook in deze bronnen tamelijk veel exacte persoonsgegevens van uw voorouders vinden, en u bovendien een vrij nauwkeurig beeld vormen van hun welstand en status.
Veel van de te noemen bronnen moeten om deze redenen dan ook in hun geheel worden bestudeerd. Wanneer u dat doet, kunt u een algemeen beeld krijgen van de sociaal-economische verhoudingen binnen een gemeenschap. In een dergelijk beeld kunnen vervolgens de door u gevonden voorouders een plekje krijgen, ergens op de sociale ladder.
Dat deze genealogische bronnen over het algemeen minder betrouwbaar, minder volledig en minder toegankelijk zijn, komt door de afwezigheid van een sterke centrale overheid. Nederland bestond uit een aantal gewesten, die weliswaar gezamenlijke instellingen kenden en een gezamenlijke buitenlandse politiek voerden, maar voor het overige elk hun eigen regels betreffende binnenlands bestuur en rechtspraak hanteerden. Nederland was voor 1795 een bonte verzameling van schoutambten, drostambten, hoge en lage heerlijkheden, enzovoort.
Een registratie die nog het meest lijkt op de latere algemene bevolkingsadministratie van de Burgerlijke Stand waren de kerkelijke Doop- Trouw- en Begraafregister. Vanaf de zestiende eeuw kende Nederland als gevolg van de Reformatie niet meer één kerk, maar meer kerken. Naast de rooms-katholieke kerk ontstonden de gereformeerde (calvinistische), lutherse en doopsgezinde kerkgenootschappen. De gereformeerde kerk trad officieel in de rechten van de oude kerk. Later volgden er nog remonstranten, oud-katholieken en twee soorten joodse kerkgenootschappen. Elk genootschap hield zijn eigen ledenregisters bij. Men kon voor de kerk in het huwelijk treden. Overigens niet alleen voor de kerk, maar ook voor het plaatselijk bestuur (de schepenbank); ook daarvan bestaan registers.

Evenals in latere tijden zijn ook in deze periode de diverse administraties in eerste instantie niet genealogisch van aard. De kerken hielden hun registratie bij om te weten wie wettig waren geboren, gedoopt en gehuwd. Maar in tegenstelling tot de overheid, die vanaf 1811 de bevolkingsadministratie waarnam en daarbij alleen was geïnteresseerd in bijvoorbeeld het juridisch vaderschap, streefde de kerk als hoedster van ethische normen en waarden naar een vermelding van de echte vader in een doopaantekening. In dat opzicht hebt u veel aan de kerkelijke registers.
In de loop van de achttiende eeuw verbeterde de administratie van de diverse kerkgenootschappen, maar de verbrokkeling bleef bestaan.
Naast de kerken legden ook de verschillende wereldlijke overheden bevolkingsoverzichten in verschillende vormen aan, voornamelijk om de belastingen te kunnen innen. Deze zijn voor uw onderzoek in tweede instantie van belang.

Net zoals de genealogische bronnen voor de twintigste en negentiende eeuw, zijn ook die voor de eeuwen daarvoor in twee groepen te verdelen, primaire en secundaire genealogische bronnen.

Primaire Genealogische bronnen voor de achtiende en zeventiende eeuw

De primaire genealogische bronnen zijn in de eerste plaats de bronnen die het verloop en de stand van de leden van de diverse kerken aangeven. Dit zijn de doop-, trouw- en begraafboeken of -registers (kortweg DTB-register genoemd). Voor uw onderzoek zijn dit de belangrijkste bronnen voor de tijd voor 1811. In de tweede plaats kunnen de kerkelijke Lidmatenregisters of -lijsten worden genoemd. De DTB-register en de Lidmatenregisters mogen worden beschouwd als de respectieve kerkelijke voorlopers van de Burgerlijke Stand en het Bevolkingsregister.

Secundaire Genealogische bronnen voor de achtiende en zeventiende eeuw

Onder de secundaire genealogische bronnen vallen allereerst de zogenoemde Oud rechterlijke archieven en Oud notariële archieven, de voorlopers van respectievelijk de Nieuw-rechterlijke archieven en Nieuw-notariële archieven. Ook de Weeskamer archieven kunnen tot deze groep worden gerekend. Weeskamers hielden toezicht op het beheer door voogden van de boedels die door minderjarigen waren geërfd.
Dan behoren tot deze groep diverse bronnen die een uitgebreid beeld van de sociale status en financiële situatie van onze voorouders geven. Dit zijn voornamelijk de belastingarchieven van de toenmalige overlieden. Omdat er zoveel verschillende overheden waren, was er van een uniform belastingstelsel geen sprake. In de diverse gewesten waren er vele soorten belasting, die ook nog allerlei verschillende namen droegen.
Vervolgens moet hier een samenraapsel genoemd worden van bronnen die vooral een beeld geven van de maatschappelijke status en de politieke rechten en plichten van voorouders. Hier zijn te noemen: Poorterregisters, Lijsten van weerbare mannen, Akten van indemniteit, en Leen-, Cijns-, Pacht- en Erfpachtregisters. In oudere kerkeraadsnotulen zijn eventuele kerkelijke functies van uw voorouders op te sporen. Zie ook overige archieven (1).
Ten slotte behoren tot deze groep nog de archieven van waterschappen, marke-organisaties en gewestelijke Statencolleges. Daarin en in de al genoemde Oud-rechterlijke archieven zijn onder andere eventuele overheidsfuncties van uw voorouders te vinden. Zie ook overige archieven (2).

Wat in het vorige hoofdstuk al is gezegd over de toegankelijkheid van de bronnen en over de archiefinstellingen (de bewaarplaatsen van de bronnen), is ook hier van toepassing. De hier genoemde bronnen bevinden zich in rijksarchieven, streekarchieven, gemeentearchieven of privé-archieven (bijvoorbeeld van kerkelijke gemeenten of kastelen). In de algemene inventaris van het desbetreffende archief is te vinden welke archiefbestanden er worden bewaard.
Alle bronnen uit en voor deze periode zijn voor iedereen openbaar. De mensen die toen leefden hebben voor de onderzoekers geen enkele privacy meer. De openbaarheld wordt echter door een aantal andere factoren wel bemoeilijkt. Hierbij moet men denken aan :

Zie ook moeilijkheden mbt oude archieven.

Evenals bij de bronnen voor de twintigste en negentiende eeuw is gebeurd, zullen nu ook de primaire en secundaire bronnen - in de vorm van registraties - voor de achttiende en zeventiende eeuw kort worden behandeld. Daarbij zal, zoals eerder, worden gekeken naar het nut dat u er bij uw genealogisch onderzoek van hebt; de geschiedenis van de invoering van het register en de bedoeling ervan; de instantie die het register bijhield en de periode van registratie; de inhoud en opbouw van het register en de eventuele index.

Overzicht links Archief voor 18e en 17e eeuw

Link naar genealogie (stamboom) van familie de Wit, Verhoeven en Vroegindeweij

In de navigatieblak bovenaan deze pagina, staan de links naar de diverse genealogische overzichten.
	Startpunt voor alle genealogische overzichten
	De complete genealogie van de families
	Overzicht van de (individuele) persoonskaarten

Van de Genealogische bronnen voor de achtiende en zeventiende eeuw zijn vele voorbeelden te geven. Een aantal specifieke voorbeelden zijn :

Nog te doen.